Wijk Vergroening & Waterbeheer – Haarlem

Het ideale moment om een stap te zetten naar vergroeneing en een circulair waterbeheer is wanneer een hele wijk wordt herbouwd, zoals hier in Haarlem het geval was.

aan de Schipholweg in Haarlem zijn zo’n 200 nieuwe woningen gerealiseerd mét twee groene binnentuinen

Opleverdatum ontwerp proces  –  2010

Opdrachtgever – Woning Corporatie Ymere

Locatie  – Schipholweg, Haarlem

Ontwerp & begeleiding bewoners Green Art Solutions – Eduard v Vliet

Betrokken Architecten Ritzen architecten en Buro Kunhe & Co

Doel  – In Haarlem was het plan om in de slachthuisbuurt een woonwijk te slopen om nieuwbouw te plaatsen met ingebouwde garages en winkels op de begane grond. Er was behoefte aan meer groen in de nieuwbouwwijk met geplande hoogbouw. Het doel was ook de bewoners een fijne gezamenlijke tuin te bieden als een rust plek tussen alle verandering en de drukke stad.

De huidige stedelijke omgeving vraagt erom compact te bouwen. We willen steeds minder uitbreiden het buitengebied in. Hoogbouw is dan de oplossing, maar dit heeft weer gevolgen voor de uitstraling van de stad. Door een parkeer garage onderin het gebouw te plaatsen kunnen auto’s toch in de buurt staan, zonder dat dit de uitstraling van de leefomgeving verstoord. Deze ondergrondse parkeergarages of parkeergarages op de begane grond kunnen meer op hun dak verdragen dan alleen sedum zoals doorgaans wordt gedacht. Door zicht te hebben op de draagkracht van een dak is er meer mogelijk rondom het planten van grote struiken en bomen.

Een wijk of blok afbreken, heeft vaak consequenties voor de bewoners die er nu wonen, daarom is het belangrijk ze volledig mee te nemen in het proces. Door in gesprek te gaan met de bewoners ontstaat er draagkracht voor het project. Wanneer mensen mee mogen denken en ontwikkelen willen ze hún buurt mooi houden. Groen om gebouwen heen en op daken zorgt voor cohesie onder bewoners door het proces wat er aan vooraf gaat maar bijvoorbeeld ook omdat er ruimte is voor mensen om met hun kinderen te spelen en ontspannen. Een daktuin zorgt voor biodiversiteit van insecten die weer vogels en vleermuizen aantrekken die op hun beurt weer muggen en andere ongewenste insecten opeten. Groen heeft een rustgevend effect en bevordert het welzijn van mensen. Het biedt een plek voor recreatie, ontspanning, lichaamsbeweging en sociale interactie. 

In dit project is er een eerste bewoners vergadering geweest onder leiding van Eduard, hier kwamen 180 bewoners op af die allen meer wilde weten over de plannen voor hun nieuwe woningen. Uit deze eerste vergadering is een bewoners comité ontstaan die zich meermalen hebben ingezet om mee te denken over het ontwerp van de daktuinen en dit terug communiceerde met andere bewoners via bijvoorbeeld concept tekeningen. Eduard heeft de tekeningen en wensen van de bewoners uitvoerig besproken met de architecten en advies kunnen geven in de verdere ontwikkeling en aanleg van beide tuinen.  Nu, ongeveer 12 jaar later, zijn bewoners nog steeds blij met de ontwikkelde tuinen en maken er graag gebruik van. 

In het project is ook nagedacht over de vermindering van geluid en een schonere lucht in de buurt van een drukke straat. Zo is er ongeveer 10 jaar na aanleg een boom, die op de hoek van de tuin stond het dichtste bij de straat, omgekapt en naast de wandelpaden neergelegd, omwonende merkte direct een verhoogde geluidsoverlast vanaf de straat. Op dezelfde plek kan een boom worden teruggeplaatst om direct het geluidsoverlast weer te verminderen.

Waterhuishouding

Het leuke aan een project zoals dit is dat je creatief kunt zijn met het gebruik van regenwater. Zo is op het drie lagen dak gewerkt met een rijstveldenprincipe; water van hogergelegen daken werd per laag gebruikt om de beplanting te bewateren en werd op het laagste niveau in wadi’s verzameld om optimale waterhuishouding voor de planten te bewerkstelligen.

Er is ook gebruik gemaakt van Hyrdocell substraat. Een biologisch afbreekbaar water-bufferend schuim dat in de onderlaag van de bodem is toegepast.

Vergroten biodiversiteit

Door goed te kijken naar de constructie van het garage dak konden we precies bepalen waar de zwaardere beplanting zoals bomen ingezet konden worden om een algeheel aantrekkelijke maar ook gevarieerde beplanting aan te brengen. Een fijne thuishaven wij als mens maar ook voor veel insecten en vogels.

In de wat weelderige, hoge grassen op het rijsten-velden-dak kunnen insecten overwinteren. Zo is er een goede balans tussen natuur-inclusief wonen, bevorderen van de biodiversiteit en een prettige en bruikbare ruimte creëren voor de mens.

leefbaarheid

De bomen zorgen voor verkoeling in de zomer zodat de binnen tuin en plek is waar je graag in de schaduw onder de bomen kan verblijven. Door het verdampingseffect van de bomen verlaagt ook de temperatuur in de binnentuinen. Verder is de geluidsoverlast en binnen blazen van fijnstof vermindert vanaf de drukke straat door het slim plaatsen van de bomen.

 

Reacties op het project

Wim Burghout, Ymere: “In vergelijking met andere tuinen van Ymere hebben deze tuinen een positieve uitstraling. Zomers wordt de tuin goed gebruikt. Veel kinderen maken er graag gebruik van. Er wordt weinig tot geen afval rondgeslingerd. We hebben er een zo goed als onderhoudsvrije tuin aan en hebben in al die jaren geen water hoeven geven aan de bomen en struiken op deze daken.”

Project 1, Ritzen Architecten

foto’s februari 2024, tuinen zijn ongeveer 10 jaar oud. De tuin heeft in de zomer meer bloeiende beplanting en de basis structuur wordt zeer gewaardeerd door de bewoners.

Project 2 Khune & co 
rijstvelden-principe

Foto’s Oktober 2023 & Februari 2024, tuinen zijn ongeveer 10 jaar oud. De tekeningen zijn bij aanleg niet volledig gevolgd maar het wateropvangsysteem waarbij het water van hoger geleden daken, via elk niveau naar de onderste laag wordt afgevoerd, werkt nog uitstekend. De gevelde boom zou nog vervangen kunnen worden om zijn geluids-dempend effect weer terug te brengen.